Xứ sở bạch dương - Phần 17: Những loài cây biểu tượng

Ngay từ tiêu đề của loạt bài viết, có lẽ các bạn cũng biết rằng loài cây biểu tượng của nước Nga là cây bạch dương.

Đúng như vậy, cây bạch dương của nước Nga nổi tiếng đến mức chỉ cần nói "xứ sở bạch dương", người ta hiểu ngay đó là nước Nga. Nhưng nước Nga còn có nhiều loài cây biểu tượng khác như thùy dương, thông, sồi, phong, lipa...Tôi sẽ bắt đầu với loài cây được xem là "linh hồn xứ sở".

1. Cây bạch dương

Cây bạch dương (tiếng Nga là береза) được trồng ở khắp nơi: trong công viên, đường đi, góc phố... Nhiều nơi bạch dương được trồng thành rừng. Đi tàu, đi xe qua những chặng đường dài, ngắm những rừng bạch dương tít tắp thật là tuyệt.

Ở Nga, cây bạch dương được coi là quốc thụ, là linh hồn xứ sở. Dáng cây thẳng tắp, vỏ trắng, cành mềm mại, khi làn gió thổi qua cứ xào xạc như đàn tiên nữ nhảy múa. Vào mùa thu lá đổ vàng và mùa đông tuyết phủ đầy những cành cây rụng lá, có thể nói là đủ để làm rung cảm những tâm hồn khô khan nhất. Dưới đây là chùm ảnh cây bạch dương khi thu sang và đông về (ảnh: st).

Cây bạch dương không chỉ đẹp mà còn rất hữu ích. Từ xa xưa, cây bạch dương gần gũi với người dân thôn quê vì gỗ của nó bén lửa rất đượm. Người ta dùng củi để đun nấu, sưởi ấm, và tro bạch dương đem bón cây rất tốt. Gỗ bạch dương cũng được dùng làm nhiều món đồ thủ công để sử dụng và trang trí như ván trượt tuyết, hộp đựng..., đặc biệt chổi bạch dương là thứ không thể thiếu trong các nhà tắm hơi kiểu Nga. Trong các nghi thức tôn giáo xưa, bạch dương được xem là cây của mùa lễ hội. Dân chúng buộc lên cây những dải ruy băng nhiều màu sắc và cho những cô gái thắt bím xinh đẹp nhảy múa xung quanh. Những bó bạch dương được đem đến nhà thờ làm phép thánh rồi để trong nhà cho đến mùa lễ hội sau. Các dân tộc Slavơ cổ xưa còn trồng bạch dương trên mộ những người chiến sĩ đã hi sinh với quan niệm là cuộc sống của họ sẽ tiếp tục trong thân cây. Chiết xuất từ lá bạch dương được dùng để nhuộm len dạ, vải vóc. Nhựa bạch dương là loại nước uống cực kỳ tốt cho sức khỏe và sắc đẹp. Uống nước bạch dương giúp cơ thể tăng sức đề kháng, chống lão hóa, lợi sữa, đẹp da đẹp tóc, giảm trầm cảm, ngừa nhiều chứng bệnh và có ảnh hưởng tích cực lên toàn bộ cơ thể. Dưới đây là ảnh lấy nhựa cây bạch dương (st).

2. Cây thùy dương

Cây thùy dương (tiếng Nga là ряб́ина) đúng ra có tên chính thức là thanh lương trà, nhưng tôi thích cái tên thùy dương hơn, nghe lãng mạn làm sao ấy, có lẽ một phần cũng vì những giai điệu đẹp đã làm tôi rung động: "Cất tiếng hát bước chân đi, cùng ngồi bên hàng thùy dương mờ in bóng. Nhìn bầu trời sao lấp lánh, nói với nhau lời nói tâm tình..."

Thùy dương đẹp suốt 4 mùa. Mùa xuân, cây ra hoa trắng, nom rạng ngời tinh khiết. Mùa hè, cây ra trái màu cam rực rỡ. Quả thùy dương kéo dài từ hè cho đến khi chín đỏ lúc sang đông. Mùa thu, lá vàng xao xuyến, đu đưa những chùm quả mọng. Và đến mùa đông mới thật là tuyệt vời: lá cây rụng hết, chỉ còn những chùm thùy dương đỏ rực nổi bật giữa nền tuyết trắng. Dưới đây là chùm ảnh thùy dương bốn mùa, trong đó chỉ có mùa hè là tôi chụp, còn xuân - thu - đông là sưu tầm.

Ảnh chị gái chụp với cây thùy dương mùa đông:

Trái thùy dương lúc chín có vị chua chua ngọt ngọt, thường được dùng làm mứt hoặc nước quả. Thậm chí, có cả loại rượu vang được làm từ trái này.

Thùy dương, nam việt quất, chanh và mật ong để làm nước uống - ảnh: st

Nếu như những thành phố phương Bắc như St. Petersburg, Puskin... có nhiều sồi thì cây thùy dương có nhiều ở những thành phố thuộc cụm Moscow và vành đai vàng mà tôi đặt chân đến, đặc biệt là Vladimir và Suzdal. Con đường từ Vladimir sang Suzdal đầy thùy dương trải cả hàng dài thẳng tắp, trông thơ mộng vô cùng. Rải rác trong thành phố, đâu đâu cũng có thể bắt gặp những cành thùy dương duyên dáng.

Ở Moscow, cây thùy dương cũng hiện diện trên từng góc phố, công viên:

Và đây là lời Việt của bài hát "Cây thùy dương" nổi tiếng:

Chiều dần buông màu tím, vẳng bên sông lời hát êm đềm.

Hòa với tiếng đàn đêm, chập chờn bay về xa phía chân trời. 

Cất tiếng hát bước chân đi, cùng ngồi bên hàng thùy dương mờ in bóng. 

Nhìn bầu trời sao lấp lánh, nói với nhau lời nói tâm tình 

Nhìn mấy cánh hoa trắng rơi, lòng ngập ngừng nghe trái tim bồi hồi. 

Này cành thùy dương yêu mến, biết chăng em vì cớ sao buồn.

Màn trời đêm dần lắng, xào xạc đưa lời gió êm đềm

Ngồi dưới bóng thùy dương, chờ chàng trai cùng ta đến bên đồi 

Cất tiếng hát bước bâng khuâng, lòng ngập ngừng vì ai buồn không nói 

Này cành thùy dương yêu mến, biết với ai lời hát trao tình 

Rồi tiếng hát cao vút lên, lòng ngập ngừng nghe trái tim bồi hồi 

Này cành thùy dương yêu mến, biết chăng ta vì trái tim này.

3. Cây phong

Câu chuyện ngọt ngào và man mác của Aitmatov mà tôi đọc từ thuở ấu thơ - "Cây phong non trùm khăn đỏ" - cứ làm tôi thắc mắc cây phong là cây như thế nào mà anh chàng lái xe cho đi nhờ khi nghĩ về cô gái trùm khăn đỏ cứ ví là "cây phong non".

Lớn lên, được biết về cây phong (maple) của vùng Bắc Mỹ, cụ thể là biểu tượng của Canada (chiếc lá phong hay còn gọi là lá thích nằm trên quốc kỳ nước Canada), vội nghĩ ngay đến hình ảnh "cây phong non" năm nào.

Hóa ra là lại "bé cái nhầm" nữa. Cây phong maple trong tiếng Nga là клен, một loài cây được trồng rất phổ biến ở các công viên và những khoảng đất trống bên sông. Những rừng lá phong này, vào mùa thu thì đẹp không tả xiết.

Đây là cây phong lá đỏ, vì tôi chụp mùa hè nên lá có màu này, còn sang thu thì lá đỏ rực rất đẹp. Ở dưới là ảnh cây phong lá vàng chị gái chụp khi mùa thu về.

Còn cây phong trong truyện của Aitmatov thực chất là cây dương, tiếng Nga là тополь (không phải bạch dương - береза). Tiêu đề truyện nguyên bản là Тополёк в красной косынке, nếu chính xác thì phải dịch là "Cây dương non trùm khăn đỏ", đỡ phải gây nhầm lẫn. Đây là ảnh cây dương (st):

4. Cây sồi

Hình ảnh cây sồi in đậm trong tâm trí tôi từ những câu chuyện cổ tích ngày nhỏ, sau đó lớn lên là những truyện ngắn của Puskin. Những cây sồi già trong ngày mùa đông sương giá có cái gì đó rất nên thơ, hoài cổ.

Tôi gặp cây sồi nhiều nhất ở vùng ngoại ô St. Petersburg, đặc biệt là thành phố Puskin - nơi có cung điện Ekaterina. Có lẽ, Puskin đã trải qua một thời cắp sách đầy mơ mộng ở đây nên hình ảnh cây sồi trong văn của ông mới đầy chất thơ như thế.

Cây sồi vào mùa thu thì thơ mộng như thế này:

5. Cây thông

Dù thông là "đặc sản" của cả phương Tây nói chung chứ không riêng gì Nga, nhưng tôi vẫn nhắc đến ở đây vì vẻ đẹp vừa nên thơ, vừa kỳ vĩ của những hàng thông mà tôi có thể bắt gặp mọi nơi, mọi lúc trên các góc phố, quảng trường....

Đứng cạnh những hàng thông đẹp như thế này, lòng không xao xuyến làm sao được!

6. Cây lipa

Tôi sẽ khép lại bài này với cây lipa - một loại cây gỗ lớn được dùng để sản xuất búp bê gỗ nổi tiếng, cũng là biểu tượng của nước Nga. Tôi bắt gặp cây lipa rất nhiều trong các công viên và cả đường phố của Moscow.

Từ những cây lipa này, trong phần tới tôi sẽ dẫn dắt các bạn đến với một sản phẩm mà bất cứ ai khi đến Nga đều tìm mua về ít nhất một bộ để làm kỷ niệm: búp bê Matryoshka.

Xứ sở bạch dương - Phần 16: "Thị trấn gỗ" Suzdal

Từ Vladimir, chúng tôi đi qua Suzdal khá gần. Đây cũng là một thành phố cổ trong vành đai vàng nước Nga. Tuy chỉ là một thành phố nhỏ với khoảng 10 nghìn dân, nhưng Suzdal lại được ví là một "kho báu bảo tàng" về văn hóa, nghệ thuật kiến trúc của nước Nga cổ xưa, đặc biệt là các di tích kiến trúc gỗ trên bờ cao của sông Kamenka.

Con đường thẳng tắp từ Vladimir sang Suzdal quá đỗi bình yên và thơ mộng với những hàng bạch dương, thùy dương và đồng lúa mì vàng rực nối tiếp nhau trải dài bất tận. Ở nơi đây về mùa đông, tất cả phủ một màu tuyết trắng và những chùm quả thùy dương đỏ rực nổi trên tuyết rất đẹp.

Điểm nổi bật của Suzdal là nhà thờ gỗ, có thể nói là một "thị trấn gỗ" thu nhỏ với nhà nông dân, nhà thờ, cối xay gió... Trải qua bao biến cố hỏa hoạn và sự tàn phá của thời gian, những di tích này vẫn còn vẹn nguyên, tái hiện cuộc sống nông thôn sống động từ nhiều thế kỷ trước. Nơi đây hội tụ vẻ đẹp và những vật dụng cần thiết nhất mà bất cứ nhà làm phim lịch sử nào cũng yêu thích.

Đây là bảo tàng về cuộc sống người dân nông thôn Nga tầng lớp trung lưu thế kỷ 19, trông cũng mộc mạc và yên bình như ở nông thôn Việt Nam vậy:

Quang cảnh trong "thị trấn gỗ" này cũng đầy vẻ thôn dã, với đàn ngỗng trắng đi thơ thẩn dưới những gốc táo và những cái ghế gỗ dưới gốc thùy dương, làm tôi cứ nhớ đến cảnh vật nên thơ trong truyện "Bà lão chăn ngỗng bên suối" của Truyện cổ Grim.

Suzdal còn nổi tiếng với rất nhiều nhà thờ cổ từ thế kỷ 11, 12, chủ yếu nằm bên bờ sông Kamenka. Đây là giáo đường Giáng sinh - nhà thờ chính trong khu Kremlin Suzdal với mặt ngoài được trang trí bằng đá trắng chạm trổ cầu kỳ.

Trên đường vào khu Kremlin Suzdal có một chợ lưu niệm họp ngoài đường rất nhộn nhịp. Cảnh sinh hoạt ở đây giống các chợ quê, sản phẩm chủ yếu là đồ thủ công.

Ở Suzdal có rất nhiều xe ngựa. Ngựa tây xem ra to hơn ngựa ta rất nhiều. Du khách có thể ngồi xe ngựa đi dạo quanh khu trung tâm.

Suzdal là một trong những thành phố sản xuất Matryoska chính của Nga. Nếu chịu khó "săn lùng", có thể tìm mua được ở đây những bộ búp bê gỗ tuyệt đẹp do họa sĩ vẽ, mỗi mẫu chỉ có một bộ duy nhất, theo một chủ đề nào đó và có chữ ký họa sĩ phía dưới. Tôi cũng mua được vài bộ ưng ý mà tôi sẽ đề cập trong phần riêng về Matryoshka.

Suzdal còn nổi tiếng với lễ hội dưa chuột diễn ra vào hạ tuần tháng 7 (khoảng 17-23/7 hàng năm). Dưa chuột là sản phẩm rất nổi tiếng của Suzdal, và trong lễ hội này, hàng ngàn món ăn khác nhau từ dưa chuột được chế biến, thể hiện sự phong phú về ẩm thực từ một nguyên liệu rất dân dã và tốt cho sức khỏe. Dưa chuột cũng được dùng để trang trí và làm quà lưu niệm. Khách du lịch có thể nếm thử, hoặc tham gia các cuộc thi ăn dưa chuột, vui chơi và chụp ảnh lưu niệm trong lễ hội. Đây là vài hình ảnh sưu tầm về lễ hội này.

Về Suzdal, tôi gọi là về miền thùy dương vì nơi đây rất nhiều cây này - một loài cây biểu tượng của nước Nga đã đi vào lòng người với những lời ca xao xuyến: Này cành thùy dương yêu mến, biết với ai lời hát trao tình...

Trong phần tới, tôi sẽ viết nhiều hơn về những loài cây biểu tượng của nước Nga.